Đàn đáy - nhạc cụ dây của dân tộc Việt

Đàn đáy là một loại nhạc khí độc đáo do người Việt sáng tạo nên. Đây là nhạc cụ chỉ có ở Việt Nam mà không thể tim thấy ở bất cứ nơi nào trên thế giới loại đàn nào giống đàn đáy.

Không rõ đàn đáy xuất hiện lần đầu vào năm nào, nhưng nó được nhắc đến gần 200 năm qua. Tên gọi “đàn đáy” mà thực tế lại là “đàn không đáy” (tức vô đề cầm). Cũng có thể là để cho ngắn gọn, dễ gọi nên nhân dân mới gọi tắt đi thành đàn đáy.

Đàn đáy – nhạc cụ chỉ có ở Việt Nam

Về hình dáng, cách lắp phím và cách đánh ở đàn đáy có nhiều điểm đặc biệt. Đàn đáy có bốn bộ phận chính gồm thùng đàn, cần đàn, đầu đàn và dây đàn. Các bộ phận được lắp ghép theo một cấu trúc chặt chẽ tạo nên một chỉnh thể hoàn chỉnh.

Thùng đàn đáy (hay hộp đàn) có hình thang cân với đáy lớn rộng khoảng 24-25 cm, đáy bé rộng khoảng 20- 21 cm. Mặt đàn để mộc được làm bằng loại gỗ nhẹ, trên mặt đàn phía đáy bé có gắn một bộ phận dùng để mắc dây được gọi là ngựa đàn. Đáy đàn có khoét một lỗ hình chữ nhật để thoát âm. Thành đàn cao khoảng 9cm được làm bằng gỗ cứng. Cần đàn đáy (dọc đàn) dài khoảng 116- 120 cm, được làm bằng tre theo thang 7 bậc chia đều. Đầu đàn hình lá đề có 3 trục lên dây được làm bằng gỗ cứng cắm xuyên qua đầu cần đàn. Đàn có ba dây làm bằng sợi tơ se. Đàn đáy có thể dùng que gảy bằng tre, giang hoặc bằng nhựa, đồi mồi.

 

Đàn đáy được sử dụng trong nghệ thuật hát ca trù

Đàn đáy có đặc tính dân tộc rõ rệt với đặc điểm độc đáo là trong khi ở ngón nhấn ở các loại đàn khác âm thanh sẽ nghe cao lên, còn ở đàn đáy thì với ngón nhấn trong khi bấm lên dây, miết dây về phía bầu vang làm cho đoạn dây từ cung phím đến bộ phận mắc dây chùng xuống âm thanh sẽ nghe thấp đi. Âm thanh đàn đáy vì thế ấm, đục. Nó phù hợp với nghệ thuật hát ca trù và đã trở thành loại nhạc cụ dùng riêng cho hát ca trù.

Giờ đây, đàn đáy đã trở thành văn hóa phi vật thể cần được bảo tồn của dân tộc. Để tìm hiểu sâu hơn về nhạc cụ độc đáo này của dân tộc, mời quý khán giả đón xem trong chương trình S-Vietnam – Văn minh dân gian với tập phim: Đàn đáy- Nhạc cụ dây của dân tộc Việt.